Ağrı -Ağrı ili Hakkında

Ağrı İli, Türkiye'nin Doğu Anadolu Bölgesi'nde bulunan bir ildir. Adını, içinde bulunan Ağrı Dağı'ndan almıştır. 1834 yılında bucak, 1869 yılında ilçe olan Ağrı, 1927 yılında il olmuştur.
Orta Asya'dan gelen kavimlerin Anadolu'ya girişleri sırasında Ağrı,
bir geçiş oluşturmuş, dolayısıyla birçok medeniyete sahne olmuştur.
Ancak bu medeniyetler Ağrı'yı bir giriş kapısı olarak gördüklerinden
burada çok köklü bir uygarlık oluşturamamışlardır.
Bölgede egemenlik kurdukları sanılan Hititler'in güçlerini yitirmeleri üzerine, M.Ö.1340 - M.Ö.1200
tarihleri arasında Hurriler bölgeye yerleşmişlerdir. Hurriler krallık
merkezi olan Urfa'dan uzak olan Ağrı'yı ellerinde tutamamışlardır.
En köklü uygarlığı Urartular oluşturmuştur. Urartu'nun Van Gölü'nün kuzey ve kuzeydoğusundaki ülkeler üzerine, Kral İspuini döneminde (M.Ö.825 - M.Ö.810) seferlere başlamış, Kral Menua döneminde (M.Ö. 810 - M.Ö. 786)
ise bu akınlar daha da ağırlık kazanmıştır. Kuzeye ve kuzeydoğuya giden
yollar üzerinde inşa edilen kaleler, buraya yapılan seferlerin önceden
planlandığını göstermektedir. Ağrı Dağı'nın yamaçlarında, Karakoyunlu
ve Taşburun köylerinin arasında ele geçen bir Urartu yazıtı Kral
Menua'nın bu bölgedeki egemenliğinin kesin kanıtıdır.
M.Ö.712 yıllarında Kızılırmak boylarına kadar uzanan Kimmerler, Ağrı'da geçici de olsa bir hakimiyet kurmuşlardır. Medler (M.Ö.708 - M.Ö.555)
Asur Devleti'nin yıkılması ile birlikte bir yayılma sürecine girmiş,
bunun sonucu olarakta Ağrı ve çevresini topraklarına katmışlardır.
Medler'in yıkılması ile birlikte Persler; Büyük İskender'in Pers Kralı lll. Darius'u M.Ö. 331'de
yenerek Anadolu'yu ele geçirdiği zamana kadar yaklaşık iki yüzyıl kadar
bölgede yaşamışlardır. Büyük İskender'in ölümü üzerine oluşan boşluktan
faydalanan Ermeniler ve Gürcüler bölgeyi ele geçirmişlerdir.
Doğu Anadolu'ya gelip yerleşen ilk Türk topluluğu M.Ö.680 yılında bölgeye gelen Sakalardır. Murat Nehri ve Doğubeyazıt çevrelerine kısa sürede yerleşmişlerdir. Daha sonraları Arsaklılar ve Artaksıyaslı Krallığı, Ağrı ve çevresine hakim olmuştur.
Bölge, Halife Osman zamanında İslam orduları tarafından fethedilmiştir. 872 yılına değin Abbasiler'in kontrolü altında kalan Ağrı, daha sonra Bizans'ın kontrolüne geçmiştir.
1071 Malazgirt Savaşı sonrası bölgeye Türk boyları gelmeye başlamıştır. Ağrı, yüzyıla yakın bir süre Sökmenli Devleti'nin sınırları içine girmiştir. 1027 - 1225 yılları arasında Ani Atabekleri, 1239'da Cengizliler, 1256 - 1358 yılları arasında İlhanlılar ve Celaliler
Ağrı'da hüküm sürmüşlerdir. İlhanlılar bazen kurultaylarını Ağrı
Dağı'nda yapmış, Anadolu ve İran'ı buradan yönetmişlerdir. 1393'de
Moğol hakanı Aksak Timur, Ağrı bölgesini ele geçirmiştir. 1405 - 1468 tarihleri arasında Ağrı, Karakoyunlu toprakları içinde yer almış, Karakoyunlular yıkılınca Ağrı Akkoyunlular'ın egemenliğine geçmiştir. Ağrı, 1514'de yapılan Çaldıran Savaşı sonrası Yavuz Sultan Selim tarafından Osmanlı topraklarına katılmıştır.
Osmanlı döneminde Şorbulak olarak anılan ilin adı, Ermeniler zamanında Karakilise olarak değiştirilmiştir. Kâzım Karabekir Paşa zamanında ise Karakilise ismi değiştirilerek Karaköse diye adlandırılmıştır.
Nuh Tufanı ile ilgisinden dolayı Tevrat'ta adı geçen Ararat Dağı
ve ülkesinin, Ağrı ve çevresinin olduğu sanılması dolayısıyla Ağrı'ya
batılılar tarafından Ararat da denilmektedir. 5165 m. yüksekliğiyle
Türkiye'nin en büyük dağı olan Ağrı Dağı da il sınırlarındadır.
Türkiye Cumhuriyeti hükümeti Ağrı'ya bir üniversite kurma kararınını TBMM'den
geçirmiştir. Bu girişimin 2009 Nisan'ında gerçekleşecek olan yerel
seçim öncesi bir yatırım olmaktan öte bir anlam içermediğine
inanılmaktadır. Ağrı, 2007 Temmuz'unda yapılan son genel seçimde meclise beş milletvekili göndermiştir.


Kültürel ve doğal zenginlikler

• Ağrı Dağı : Doğubeyazıt'ta bulunan ve volkanik bir dağ olan Ağrı_Dağı 5137 metre yüksekliği ile Avrupa'nın ve Türkiye'nin en yüksek dağıdır.Nuh Tufanı'ndan
  sonra Nuh'un gemisine ev sahipliği yapması dolayısıyla efsanevi
  özelliği olan bir dağdır.Dağ İran'ın 16 km batısında,Ermenistan'ın 32
  km güneyinde yer alır.
  

• İshak Paşa Sarayı : İshak Paşa Sarayı, Ağrı Dağı'nın yakınında, Doğubeyazıt'ın
  5 kilometre uzağında eski Doğubeyazıt yanında sarp kayalar
  üzerine,7.600 m² bir alan üzerine kurulmuş, kartal yuvasını andıran 116
  odalı bu saray aslında türbesi, camii, surları, iç ve dış avluları, divan ve harem salonları, koğuşları ile bir bey kalesidir.
  

• Nuh'un Gemisi : Ağrı dağı'nın
  güney karşısındaki Şürbahar (Telçeker) ile Üzengili (Meşar) köyleri
  arasında doğal bir anıttır. Aslında bu anıt, gemi biçimli bir şekil
  (siluet) dir. Türkiye - İran Transit yoluna 3,5 km. mesafededir.Nuh Tufanı
  sonucunda karaya oturan geminin bufada kaldığı öne sürülmektedir. 1983
  yılından iti­baren kutsal geminin kalıntılarım burada arama çalışmaları
  hızlanmıştır.
  

• Meteor Çukuru : Doğubayazıt'ın 35 km. doğusunda. Küçük Ağrı
  dağının eteğinin bittiği yerdedir, İran sınırına 2 km uzakta, Gürbulak
  sınır kapısı ile Sarıçavuş köyü arasındadır. 1892 yılında gökten
  düştüğü sanılan büyük bir parçanın meydana getirdiği çukur, dünyada
  büyüklük ve derinlik itibariyle Alaskadakinden sonra ikinci büyük
  meteor çukuru budur. Genişliği 35 m., derinliği 60 m. dir. Toprağa
  gömülü göktaşının üzeri iç duvarlardan çöken toprak tabakalarıyla
  örtülüdür.
  

• Balık Gölü : Ağrı'nın
  kuzeyinde, Kars sınırındaki Sinek yaylasında alabalığı ile ünlü bir lav
  setti gölüdür. Gölün suyu tatlı ve temizdir. Sazan balığı ve ünlü
  kırmızı pullu (kızıl alabalık) alabalığı vardır. Gölün çevresindeki buz
  gibi kaynaklar, Anadolu'nun en güzel sularıdır. Göl, doğal bir
  güzelliğe ve sade bir manzaraya sahiptir.Deniz seviyesinden 2241 m.
  yükseklikte bulu­nan Balık gölü, yurdumuzun en fazla yüksekte oluşmuş
  gölüdür. Alanı 34 km2. olup, derinliği 100 m.yi aşmaktadır.Gölün güney
  kıyısında plaj sitesi ve turistik te­sisler vardır.Balık gölüne kısa
  yol, Taşlıçay üzerinden çıkan 26 km.lik yoldur. Bu yolu, 60 km.lik
  Doğubeyazıt yolu tamamlar.
  

• KUDRET KÖPRÜSÜ : Köprü Diyadin İlçesindeki
  kaplıcaların bitişiğindedir. Zaten bu çermi­ğin adı da buradan gelir.
  Murat nehri buradaki toprak ve kaya yığınını sökemediğinden altını
  delmiş, açtığı tünelden akmıştır. Dünyada benzeri olmayan bu köprü, 30
  m. yükseklik, 30 m. genişliktedir. Aradaki 150 m. boşluktan sonra
  ikinci doğal köprü yer almaktadır.
  

• HAMUR DERESİ : Murat nehri'nin Hamur ile Tutak arasında aktığı Hamur deresi,
  doğal güzelliklere sahiptir. Suların bazı yerlerde çağlayarak, bazı
  yerlerde durgun ve vadinin yapısına uygun biçimde kıvrılarak akması,
  yer yer görülen ağaçlıklar, bostanlar buraya ayrı bir çekicilik
  kazandırır. Hamur deresi; balık avlama, iyi bir piknik ve dinlenme
  yeridir.
  

• TENDÜREK DAĞI : Sönmüş, volkanik bir dağdır. Diyadin'in
  ve kap­lıcaların güney doğusundadır. Dağın üzerinde tandıra benzer
  sıcak çukurlar olduğundan böyle adlandırıl­mıştır. Doğal güzelliği ve
  kaynak sularının yanında, üzerinde buram buram duman (buhar) tüten
  sıcak su gözeleri de
  vardır. Sıcak ve soğuk kaynak suyu bol­dur. Murat nehrinin ilk çıkış
  yeri buradır.Tendürek dağının sıcak suları minerallidir. Dağın
  tepesinde, (içinde su aygırları olduğu söylenen) krater bir göl
  oluşmuştur. Yazın yayla olarak kullanılır. Havası ve yeşilliği insana
  ferahlık verir. Av hayvanlarının da olduğu Tendürek'te ilkbaharda çok
  mantar yetişir.
  

İlçeleri

• Doğubeyazıt
  
• Patnos
  
• Diyadin
  
• Taşlıçay
  
• Eleşkirt
  
• Tutak
  
• Hamur