Amerika'yı Haraca Bağlayan Devlet

Time
Dergisi'nde yayınlanan bir haber Amerika Birleşik Devletleri'nin
yıllarca Osmanlı Devleti'ne vergi vermek zorunda kaldığını bir kez daha
ortaya koydu. Amerikan Yale Üniversitesi Hukuk Fakültesi'nin başlattığı
"Avalon Projesi" çerçevesinde yayınlanan tarihi anlaşma metni bir çok
yönüyle ilginç ayrıntıları da gözler önüne seriyor.

Amerika'yı Haraca Bağlayan Devlet OSMANLI_DENIZCILIK_77

Amerika'yı Haraca Bağlayan Devlet OSMANLI_DENIZCILIK_77

Türkçe Anlaşma
Amerika'yı Haraca Bağlayan Devlet OSMANLIMADALYA

Akdeniz'deki
Osmanlı Korsan Gemileri'nin saldırılarına maruz kalan Amerika Birleşik
Devletleri gemilerini üst üste kaybetmeye başlayınca Osmanlı Devleti
ile 22 maddeden oluşan bir anlaşma yaparak bütün Akdeniz'deki
faaliyetleri için Osmanlı'ya vergi ödemeye başladı. Ayrıca Cezayir'de
bulunan esirlerin bırakılması için de 642.500 dolar "Haraç" ödedi. 5
Eylül 1795 yılında imzalanan ve dili Türkçe olan Dostluk ve Barış
Anlaşması'na göre Amerika Birleşik Devletleri tarihinde ilk kez bir
devlet tarafından haraca bağlanmış oldu. Türk Dili'nde hazırlanan
anlaşma aynı zamanda ABD tarihinde imzalanmış bir kaç yabancı dilli
anlaşmadan biri olma özelliği taşıyor.

Amerika'yı Haraca Bağlayan Tek Devlet

Amerika'yı Haraca Bağlayan Devlet TURK_SANCAGINI_KORUYAN_ASLAN

Amerika'yı Haraca Bağlayan Devlet TURK_SANCAGINI_KORUYAN_ASLAN

Türk Sancağını Koruyan Aslan

Amerika
Birleşik Devletleri ya da arşiv kayıtlarımıza geçen adıyla "Memâlik-i
Müctemia-i Amerika Devleti"nin başı, Osmanlı’nın Kuzey Afrika'daki Garp
Ocakları'yla fena halde dertteydi. Cezayir, Tunus ve Trablusgarblı
"Resmî Korsanlar" Akdeniz’de kol geziyor, kendileriyle veya doğrudan
Osmanlı Devleti’yle antlaşma yapmamış olan veya savaş halinde oldukları
devletlerin gemilerini yakalayıp el koyuyor, fidye isteyerek karşı
tarafı ekonomik olarak ve moralman çökertiyorlardı. Amerikan gemileri
18. yüzyılın sonlarında Akdeniz ticaretinin getireceği kazancı hesaba
katarak Akdeniz'e yöneldi. Fransa, Akdeniz'deki ticaret gemilerinin
güvenliğini sağlamak için Osmanlı'ya yıllık 200.000 İspanyol doları
vergi ödemekteydi. Bu miktar İngiltere için de yıllık 280.000 İspanyol
doları olarak belirlenmişti. Ancak o yıllarda Amerika'nın Osmanlı
Devleti ile imzaladığı bir dostluk anlaşması yoktu. İşte bu yüzden
Osmanlı Korsan Gemileri bu sularda dolaşan Amerikan gemilerine
saldırmaya ve mürettebatını esir etmeye başladılar.

Amerika'yı Haraca Bağlayan Devlet OSMANLI_DENIZCILIK_103

Amerika'yı Haraca Bağlayan Devlet OSMANLI_DENIZCILIK_103

25
Temmuz 1785'te, ABD bandıralı ilk gemi Cezayir açıklarında Osmanlı
korsanlarınca ele geçirildi. Bu gemi, Boston Limanı'na bağlı Kaptan
Isaac Stevens'in idaresindeki Maria idi. Daha sonra Philadelphia
Limanı'na bağlı Kaptan O’Brien idaresindeki Dauphin de Osmanlı
korsanları tarafından yakalandı. 1793 Ekim ve Kasım aylarında ise tam
11 ABD gemisi Osmanlılar’ın eline geçti.

ABD kamuoyunda
artık iyice büyük bir sorun olmaya başlayan durum karşısında Amerikan
Kongresi'nde tedbirler alınması istendi. Kongre, Başkan G. Washington'a
bir savaş filosu kurması için 688.000 altın dolar harcama yetkisi
verdi. Fakat bu donanma da Osmanlı korsanlarıyla baş edemeyince ABD
yönetimi Osmanlı'ya yıllık vergi ödemek zorunda kaldı. 5 Eylül 1795 (21
Sefer 1210) tarihinde, tamamı 22 fasıl ve bir hatimeden mürekkep
Dostluk ve Barış Anlaşması'na göre Amerika, Cezayir'de bulunan
esirlerin bırakılması için 642.500 dolar "Haraç" ödeyecek ve her sene
12.000 Cezayir Altını karşılığı 21.600 dolar "Vergi" verecekti. Anlaşma
7 Mart 1796'da Amerikan Kongresi'nce de onaylandı.

Amerika'yı Haraca Bağlayan Devlet BAYRAK_3

Amerika'yı Haraca Bağlayan Devlet BAYRAK_3

Direğinde Türk Bayrağı'nın 2 Yıl Dalgalandığı

Amerika'nın Ünlü Philadelphia Savaş Gemisi

Amerika'yı Haraca Bağlayan Devlet Philadelphia

Amerika
ve Trablusgarp Beylerbeyliği 7 Mart 1796 yılında Osmanlı ile Amerika
arasında imzalanan Dostluk ve Barış Anlaşmasına rağmen yer yer
karşılıklı çatışmaya ve birbirlerinden gemi ve esir ele geçirmeye devam
ettiler. Gözü kara bir Paşa olan Trablusgarp Beylerbeyi Yusuf Paşa
ülkedeki Amerikan temsilcisini yanına çağırtarak elini öptürüp, yıllık
haraç miktarını 225.000 dolara çıkardığını ilan etti. Ayrıca çeşitli
mallardan oluşan 25.000 dolarlık bir miktarın da buna eklenmesini
istedi. Yusuf Paşa ne kadar kararlı olduğunu göstermek ve gözdağı
vermek için de konsolosun gözü önünde Amerikan gemisinin bayrak
direğini kestirdi. Bunun üzerine ABD Başkanı Thomas Jefferson'ın
emriyle 4 savaş gemisiyle Trablus sahillerine giden Com. Dole,
tehlikelerle dolu 1.200 km uzunluğundaki sahilin gözünü korkutması
üzerine savaşmaya cesaret edemeyerek ülkesine geri döndü. Bir yıl
sonra, Mayıs 1802’de bu defa 6 gemiyle Trablus Limanı açıklarına
demirleyen Amerikan Filosu bir Trablus gemisini batırıp sahili de
bombaladı.

Aynı yıl Albay Bainbridge, Trablus’u
kuşatmak için harekete geçti ise de kendini Trablusgarp Beylerbeyi
Yusuf Paşa tarafından kuşatılmış bulunca Amerika'nın ünlü Philadelphia
Savaş Gemisi -içindeki 307 Amerikalı subay ve erden oluşan
mürettebatıyla birlikte- ele geçirildi. İki yıl Türk Bayrağı'nın şanlı
bir şekilde dalgalandığı Amerikan Gemisi, Stephen Decatur'un -bir Türk
teknesini ele geçirdikten sonra Osmanlı Askeri süsü verdiği- 74
gönüllüsüyle birlikte Trablus Limanı'na gizlice yanaşması sonucu 15
Şubat 1804’te ateşe verilerek yakıldı.

Direğinde Türk Bayrağı'nın 2 Yıl Dalgalandığı
Amerika'nın Ünlü Philadelphia Savaş Gemisi

Philadelphia
Gemisi'ni Trablus Limanı'nda yakan 25 yaşındaki Stephen Decatur,
göstermiş olduğu bu başarı(!) sonrası Albaylığa atanarak ABD Deniz
Kuvvetleri’nin en genç yaşta Kaptanlığa yükselen Deniz Albayı ünvanını
elde etti. Ünlü İngiliz Amirali Nelson Amerikan Denizcilik Tarihi'nde
önemli bir yer tutan bu olayı duyunca bunu "Çağın En Cesur Eylemi"
olarak ilan etti.

Osmanlı deniz akıncıları ise her
fırsatta Akdeniz’deki Amerikan gemilerine denizleri dar etmeye devam
ettiler. Yaman bir kahraman olan Yusuf Paşa, Amerika ile karşılıklı
inatlaşmaya devam etti ve esir edilen Amerikan askerlerini değiş-tokuş
etmeye yanaşmadı. Bunun üzerine 3 Eylül 1804’de harekete geçerek
Trablus Limanı'nı hedef seçen bir "Amerikan İntihar Gemisi" açılan ateş
sonucu amacını gerçekleştiremeden patlatılarak batırıldı.

Amerika
Birleşik Devletleri Osmanlı'nın "Garp Ocakları"na Akdenizde'ki
faaliyetleri için ödediği yıllık vergiyi 1824 yılına kadar ödemeye
devam etti.

7 Mart 1796 yılında Osmanlı ile Amerika arasında
imzalanan Dostluk ve Barış Anlaşması'nın orjinal metninin ilk 3 maddesi
ise şöyle:

Osmanlı-Amerika

Anlaşma Metni

Amerika'yı Haraca Bağlayan Devlet OSMANLIAMERIKA_ILKANLASMA_1

Amerika'yı Haraca Bağlayan Devlet OSMANLIAMERIKA_ILKANLASMA_1

1. Fasıl

İbtida ki faslın kavi u kararı oldur ki işbu 1210 senesinde hala Merikan Ceziresi Eyaletlerine mutasarrıf dostumuz Corco Vaşinto
(George
Washington) her biri zebtinam Merika Hakimi ile ocağımız Mahruse-i
Cezair-i Garbta Sahib-i Devlet olan Saadetlü Hasan Paşa (Cezayir Dayısı
Hasan Paşa) -yesserellahü ma yezid vema yeşa- Hazretlerinin rey ve
Asker-i Mansure Ağası ve Kul Kethüdası ve sair Erbab-ı Divan ve cümle
Asakir-i Mansure ve Canibinin reayaları ittifakıyla bu sulh ve
selahımız ve metin ve muhkem olub sabit olmuştur. Ba'del yevm sulhümüze
muhalif ve mugayir ve fasid idicek bir söz kalmamış. Vesselam (Bu
anlaşmanın her maddesi selam ile bitmektedir ki bunun anlamı barıştır)
Tahriren Fi 21 Safer, Sene 1210.

2. Fasıl

İkinci
faslın kavi u kararı oldur ki Merikan Hakimi dostumuzun gemileri gerek
büyük ve gerek küçük ve kezalik anların hükmünde olan reayasının
gemileri Mahruse-i Cezayir iskelesi veyahut taht hükmünde olan
iskelelere varurlar ise adet-i kadim üzere rızklarından ötürü
sattıklarında sair İngiliz ve Felemenk sevid bazerkanlarının vire
geldüği ve anlara akdolunan gümriği 100 guruşta beş guruş gümrük alına.
Ziyade taleb olunmaya. Ve bir dahi budur ki satılmayan rızkların yine
gemiye koyup götürmek murad ettiklerinde bir kimesne anlardan bir şey
talep itmeye. Ve mezkur iskelelerde bir kimesne anları incidüb
alıkomayalar. Vesselam. Tahriren fi 21 Safer 1210.

3. Fasıl

Üçüncü
faslın kavi u kararı oldur ki Merikan Hakimi dostumuzun gerek korsan ve
gerek bazargan ve gerek Cezayir'in korsan ve bazargan gemileri ruy-i
deryada birbirlerine rastgelüb buluştuklarında aramaktan ve birbirlerin
incitmekten beri olup rivayet ve hürmet ile birbirlerinden yollarına
gitmeden bir kimesneye mani olmaya. Ve biri dahi budur ki içlerinde
herkangı cins olursa olsun yolcu oldukta rızkları ve malları ve
eşyalarıyla her ne canibe giderler ise birbirin incidüb bir şeylerin
almaya ve bir yere götürmeyeler ve eğtendürmeyeler ve hiçbir vecihle
birbirlerine zarar u ziyan itmeyeler. Vesselam. Tahriren fi 21 Safer
1210.

Treaty of Peace and Amity

Signed at Algiers September 5, 1795 *

Amerika'yı Haraca Bağlayan Devlet OSMANLI_DENIZCILIK_41

Osmanlı ve Amerikan Gemileri Kovalamacalı bir Çarpışma Esnasında

Treaty
of Peace and Amity, signed at Algiers September 5, 1795 (21 Safar, A.
H. 1210). Original in Turkish. Submitted to the Senate February 15,
1796. Resolution of advice and consent March 2, 1796. Ratified by the
United States March 7, 1796. As to the ratification generally, see the
notes. Proclaimed March 7, 1796.

ARTICLE 1st

From the
date of the Present Treaty there shall subsist a firm and Sincere Peace
and Amity between the President and Citizens of the United States of
North America and Hassan Bashaw Dey of Algiers his Divan and Subjects
the Vessels and Subjects of both Nations reciprocally treating each
other with Civility Honor and Respect

ARTICLE YE 2d

All
Vessels belonging to the Citizens of the United States of North America
Shall be permitted to enter the Different ports of the Regency to trade
with our Subjects or any other Persons residing within our Jurisdiction
on paying the usual duties at our Custom-House that is paid by all
nations at Peace with this Regency observing that all Goods disembarked
and not Sold here shall be permitted to be reimbarked without paying
any duty whatever either for disembarking or embarking all naval &
Military Stores Such as Gun-Powder Lead Iron Plank Sulphur Timber for
building far pitch Rosin Turpentine and any other Goods denominated
Naval and Military Stores Shall be permitted to be Sold in this Regency
without paying any duties whatever at the Custom House of this Regency.

ARTICLE 3d

The
Vessels of both Nations shall pass each other without any impediment or
Molestation and all Goods monies or Passengers of whatsoever Nation
that may be on board of the Vessels belonging to either Party Shall be
considered as inviolable and shall be allowed to pass unmolested.

ARTICLE 4th

All
Ships of War belonging to this regency on meeting with Merchant Vessels
belonging to Citizens of the United States shall be allowed to Visit
them with two persons only beside the rowers these two only permitted
to go on board said vessel without obtaining express leave from the
commander of said Vessel who shall compare the Pass-port and
immediately permit said Vessel to proceed on her Voyage unmolested All
Ships of War belonging to the United States of North America on meeting
with an Algerine Cruiser and Shall have seen her pass port and
Certificate from the Consul of the United States of North America
resident in this Regency shall be permittd to proceed on her cruise
unmolested no Pass-port to be Issued to any Ships but such as are
Absolutely the Property of Citizens of the United States and Eighteen
Months Shall be the term allowed for furnishing the Ships of the United
States with Pass-ports.

ARTICLE 5th

No Commander of any
Cruiser belonging to this Regency shall be allowed to take any person
of whatever Nation or denomination out of any Vessel belonging to the
United States of North America in order to Examine them or under
presence of making them confess any thing desired neither shall they
inflict any corporal punishment or any way else molest them.

ARTICLE 6th

If
any Vessel belonging to the United States of North America shall be
Stranded on the Coast of this Regency they shall receive every possible
Assistance from the Subjects of this Regency all goods saved from the
wreck shall be Permitted to be Reimbarked on board of any other Vessel
without Paying any Duties at the Custom House.

ARTICLE 7th

The
Algerines are not on any presence whatever to give or Sell any Vessel
of War to any Nation at War with the United States of North America or
any Vessel capable of cruising to the detriment of the Commerce of the
United States.

ARTICLE YE 8th

Any Citizen of the United
States of North America having bought any Prize condemned by the
Algerines shall not be again captured by the Cruisers of the Regency
then at Sea altho they have not a Pass-Port a Certificate from the
Consul resident being deemed Sufficient untill such time they can
procure such Pass-Port.

ARTICLE YE 9th

If any of the
Barbary States at War with the United States of North America shall
capture any American Vessel & bring her into any of the Ports of
this Regency they shall not be Permitted to sell her but Shall depart
the Port on Procuring the Requisite Supplies of Provision.

ARTICLE YE 10th

Any
Vessel belonging to the United States of North America, when at War
with any other Nation shall be permitted to send their Prizes into the
Ports of the Regency have leave to Dispose of them with out Paying any
duties on Sale thereof All Vessels wanting Provisions or refreshments
Shall be permitted to buy them at Market Price.

ARTICLE YE 11th

All
Ships of War belonging to the United States of North America on
Anchoring in the Ports of ye Regency shall receive the Usual presents
of Provisions & Refreshments Gratis should any of the Slaves of
this Regency make their Escape on board said Vessels they shall be
immediately returned no excuse shall be made that they have hid
themselves amongst the People and cannot be found or any other
Equivocation.

ARTICLE YE 12th

No Citizen of ye United
States of North America shall be Oblidged to Redeem any Slave against
his Will even Should he be his Brother neither shall the owner of A
Slave be forced to Sell him against his Will but All Such agreements
must be made by Consent of Parties. Should Any American Citizen be
taken on board an Enemy-Ship by the Cruisers of this Regency having a
Regular pass-port Specifying they are Citizens of the United States
they shall be immediately Sett at Liberty. on the Contrary they having
no Passport they and their Property shall be considered lawfull Prize
as this Regency Know their friends by their Passports.

ARTICLE YE 13th

Should
any of the Citizens of the United States of North America Die within
the Limits of this Regency the Dey & his Subjects shall not
Interfere with the Property of the Deceased but it Shall be under the
immediate Direction of the Consul unless otherwise disposed of by will
Should their be no Consul, the Effects Shall be deposited in the hands
of Some Person worthy of trust untill the Party Shall Appear who has a
Right to demand them, when they Shall Render an Account of the Property
neither Shall the Dey or Divan Give hinderence in the Execution of any
Will that may Appear.

ARTICLE 14th

No Citizen of the
United States of North America Shall be oblidged to purchase any Goods
against his will but on the contrary shall be allowed to purchase
whatever it Pleaseth him. the Consul of the United States of North
America or any other Citizen shall not be answerable for debts
contracted by any one of their own Nation unless previously they have
Given a written Obligation so to do. Shou'd the Dey want to freight any
American Vessel that may be in the Regency or Turkey said Vessel not
being engaged, in consequence of the friendship subsisting between the
two Nations he expects to have the preference given him on his paying
the Same freight offered by any other Nation.

ARTICLE YE 15th

Any
disputes or Suits at Law that may take Place between the Subjects of
the Regency and the Citizens of the United States of North America
Shall be decided by the Dey in person and no other, any disputes that
may arise between the Citizens of the United States, Shall be decided
by the Consul as they are in Such Cases not Subject to the Laws of this
Regency.

ARTICLE YE 16th

Should any Citizen of the United
States of North America Kill, wound or Strike a Subject of this Regency
he Shall be punished in the Same manner as a Turk and not with more
Severity should any Citizen of the United States of North America in
the above predicament escape Prison the Consul Shall not become
answerable for him.

ARTICLE YE 17th

The Consul of the
United States of North America Shall have every personal Security given
him and his houshold he Shall have Liberty to Exercise his Religion in
his own House all Slaves of the Same Religion shall not be impeded in
going to Said Consul's House at hours of Prayer the Consul shall have
liberty & Personal Security given him to Travil where ever he
pleases within the Regency. he Shall have free licence to go on board
any Vessel Lying in our Roads when ever he Shall think fitt. the Consul
Shall have leave to Appoint his own Drogaman & Broker.

ARTICLE YE 18th

Should
a War break out between the two Nations the Consul of the United States
of North America and all Citizens of Said States Shall have leave to
Embark themselves and property unmolested on board of what Vessel or
Vessels they Shall think Proper.

ARTICLE YE 19th

Should
the Cruisers of Algiers capture any Vessel having Citizens of the
United States of North America on board they having papers to Prove
they are Really so they and their property Shall be immediately
discharged and Shou'd the Vessels of the United States capture any
Vessels of Nations at War with them having Subjects of this Regency on
board they shall be treated in like Manner.

ARTICLE YE 20th

On
a Vessel of War belonging to the United States of North America
Anchoring in our Ports the Consul is to inform the Dey of her arrival
and She shall be Saluted with twenty one Guns which she is to return in
the Same Quanty or Number and the Dey will Send fresh Provisions on
board as is Customary, Gratis.

ARTICLE YE 21st

The Consul
of ye United States of North America shall not be required to Pay duty
for any thing he brings from a foreign Country for the Use of his House
& family.

ARTICLE YE 22d

Should any disturbance take
place between the Citizens of ye United States & the Subjects of
this Regency or break any Article of this Treaty War shall not be
Declared immediately but every thing shall be Searched into regularly.
the Party Injured shall be made Repairation.

On the 21st of ye
Luna of Safer 1210 corrisponding with the 5th September 1795 Joseph
Donaldson Junr on the Part of the United States of North America agreed
with Hassan Bashaw Dey of Algiers to keep the Articles Contained in
this Treaty Sacred and inviolable which we the Dey & Divan Promise
to Observe on Consideration of the United States Paying annually the
Value of twelve thousand Algerine Sequins (1) in Maritime Stores Should
the United States forward a Larger Quantity the Over-Plus Shall be Paid
for in Money by the Dey & Regency any Vessel that may be Captured
from the Date of this Treaty of Peace & Amity shall immediately be
deliver'd up on her Arrival in Algiers.

Sign'd

VIZIR HASSAN BASHAW
JOSEPH DONALDSON

Jun

To all to whom these Presents shall come or be made known.

Whereas
the Underwritten David Humphreys hath been duly appointed Commissioner
Plenipotentiary, by Letters Patent under the Signature of the President
and Seal of the United States of America, dated the 30th of March 1795,
for negotiating & concluding a Treaty of Peace with the Dey and
Governors of Algiers; Whereas by Instructions given to him on the part
of the Executive, dated the 28th of March & 4th of April 1795, he
hath been farther authorized to employ Joseph Donaldson Junior on an
Agency in the said business; whereas by a Writing under his hand and
seal, dated the 218$ of May 1795' he did constitute & appoint
Joseph Donaldson Junior Agent in the business aforesaid; and the said
Joseph Donaldson Junior did, on the 5th of September 1795, agree with
Hassan Bashaw Dey of Algiers, to keep the Articles of the preceding
Treaty sacred and inviolable.

Now Know ye, that I David
Humphreys, Commissioner Plenipotentiary aforesaid, do approve &
conclude the said Treaty, and every article and clause therein
contained, reserving the same nevertheless for the final Ratification
of the President of the United States of America, by and with the
advice and consent of the Senate of the said United States.

In testimony whereof I have signed the same with my hand and seal, at the City of Lisbon this 28th of November 1795.

*Yale Üniversitesi'nin resmi internet sitesinde yayınlanan anlaşmanın ingilizcesi.

1OL(AZRAİL662) demiş ki:: 25
Temmuz 1785'te, ABD bandıralı ilk gemi Cezayir açıklarında Osmanlı
korsanlarınca ele geçirildi. Bu gemi, Boston Limanı'na bağlı Kaptan
Isaac Stevens'in idaresindeki Maria idi. Daha sonra Philadelphia
Limanı'na bağlı Kaptan O’Brien idaresindeki Dauphin de Osmanlı
korsanları tarafından yakalandı. 1793 Ekim ve Kasım aylarında ise tam
11 ABD gemisi Osmanlılar’ın eline geçti.

bir yanlışlık olacak abd kuruluşu 1787dir