Anadolu ne okuyor? - H.Salih Zengin

Anadolu’da
hangi kitaplar çok satıyor, kim neyi okuyor? İstanbul merkezli çok
satanlar listesi Anadolu’daki okuru ne derecede etkiliyor? 16 ilde saha
araştırması yaparak 29 önemli kitabevinin en çok sattığı kitapları
sizler için derledik.

Her hafta gazetelerin hafta sonu ve kitap
eklerinde, kitap satışı yapan internet sitelerinde çok satan kitapların
listeleri yayınlanır. Daha çok popüler olan kitapların liste başı
olduğu bu sıralamaların, okuru ne derecede etkilediği, onların kitap
seçme kriterlerine ne derecede yansıdığı her zaman için merak konusu
olmuştur. İşin tuhaf yanı, her yayının verdiği listenin farklı isimler
barındırması okur için bir kafa karışıklığından öte bir anlam taşımaz.
Haliyle ne gerçekte hangi kitabın çok sattığı anlaşılır ne de hangi
kitabın çok satsa da listelere giremediği tartışılır. ‘Herkesin
şampiyonu kendine’ diyeceğimiz bu listeler daha çok İstanbul merkezli
bir yönlendirmeye maruz kalır. Satış rakamları, İstanbul’daki
kitapçılardan edinilen satış rakamlarından hareketle ortaya konur.
Dolayısıyla dağıtım kanalıyla Anadolu’ya giden kitaplar genelde bu
listenin dışında kalır. Taşra dediğimiz Anadolu, bu listenin alt
sıralarında görünmeyen bir boşluğa itilir. Biz de gerçekte Anadolu ne
okuyor, taşranın gündeminde hangi kitaplar var, diye merak ederek
mevcut durumun fotoğrafını çekmek için kolları sıvadık. Zaman
Gazetesi’nin muhabirleriyle birlikte tam 16 ilde 29 kitapçıyı kapsayan
detaylı bir ‘çok satanlar’ araştırması yaptık.
Peki
bu araştırma sonuçlarını nasıl okumalıyız? İlk göze çarpan husus
şehirdeki kitapçıların okunacak kitapları belirlemedeki rolüne ilişkin.
Bu kitapçıların birer kültür merkezi görevini ifa etmesi yanında, belli
dünya görüşünün kitaplarını okura arz etme noktasında önemli işlevleri
söz konusu. Haliyle bir kitapçıdaki kitabın liste başı olması biraz da
kitapçının ilk adres olma özelliğinden kaynaklanıyor. Son zamanlarda
büyük artış gösteren milliyetçilik söyleminin bu duyguların ağır
bastığı Anadolu’nun bazı şehirlerinde bu yöndeki kitaplarda bir
hareketliliğe neden olma-ma-sı da dikkate şayan bir durum! Aynı zamanda
birkaç yıldır ortalığın tozunu attıran kişisel gelişim kitapları da
elini eteğini çekmiş bulunuyor. The Secret dışında kişisel gelişim
kitaplarının taşrada esamisi bile okunmuyor. Ayrıca bütün listelerde
bir numara olarak lanse edilen Emin Çölaşan’ın kitabının ise
Diyarbakır, Van, Kars gibi illerde liste dışı kalması, dahası İzmir
gibi görkemli cumhuriyet mitingiyle göz doldurmuş bir kentimizde dahi
listenin son sıralarında yer alması da dikkatimizi çeken bir başka
sonuç.

Edirne, Kars, İstanbul demeden bütün listelerin ilk
sıralarında yer alan Rowling’in Harry Potter ve Ölüm Yadigârları kitabı
ise popüler kültürün gücünü gösteren bir durum olarak ortaya çıkıyor.
Anlaşılan Harry Potter’in büyüsü taşrada okurun yaşadığı bütün katı
gerçekleri bir toz bulutuna döndürmeyi başarıyor.

Liste uzadıkça
sonuçlar da, tartışacağımız konular da uzayacak gibi görünüyor. Biz de
bu tartışmaları ilk elden, İstanbul’da birçok yayınevinin kitabını
satan Kitabevi’nin sahibi Mehmet Varış’a sorduk. Herkesin kendi satmak
istediği kitabı söyleyebileceğini belirten Varış, ne çok satanlar
listesine güveniyor, ne de Anadolu’da kitap satıldığına! “Ankara’dan
öbür tarafa korsan kitap gidiyor. Taşrada satılanlar da popüler
kitapların korsanlarıdır. Çok satan kitapları listelerde görüp
alanların da büyük çoğunlukta okuduğuna inanmıyorum. Başka sebeplerle
alıyorlar. Memlekette bu kadar çok kitap satılıyor olsa hepimizin
değişmesi lazım ama görünen bariz bir değişiklik yok.” diyen Varış,
kendisinin en çok tarih ve edebiyat kitapları sattığını ve Kur’an,
Mesnevi, ilmihal gibi kitapların ise sürekli çok satan olduğunu
belirtiyor. “Her listede baş sırayı çeken Emin Çölaşan’ın kitabından
yüz tane bile satamadım ben. Ancak bu ay bile 100’den fazla Sezai
Karakoç’un Gün Doğmadan kitabını sattım. Adnan Saraçoğlu’nun Bitkisel
Sağlık Rehberi kitabını da çok satıyorum. Ama bunlar listeye girmez. Bu
arada, Çılgın Türkler kitabı da satmıyor artık.” diyor Varış. Elimize
tutuşturduğu çok satanlar listesinde ise şu kitaplar var: Gün Doğmadan
(Sezai Karakoç), Çile (Necip Fazıl) Huzur (Ahmet Hamdi Tanpınar), Uzun
Hikâye (Mustafa Kutlu), 1924: Bir Fotoğrafın Hikâyesi (Beşir
Ayvazoğlu), Yağmur Duası (Sabri Koz), Altıncı Şehir (Ahmet Turan
Alkan)...